Świątynia nosi wezwanie Notre-Dame - Naszej Pani, jak w języku francuskim nazywa się Maryję, Matkę Bożą. Jest bazyliką mniejszą i katedrą arcybiskupów Paryża. Wielu z nich spoczywa w krypcie prezbiterium, w sarkofagach wokół prezbiterium lub w bocznych kaplicach. Ostatnim spośród nich, tam pochowanym, był kard. Jean-Marie Lustiger, którego pogrzeb odbył się w 2007 r.

Burzliwa historia

Świątynia ta była miejscem wielu ważnych wydarzeń historycznych. To właśnie w katedrze Notre-Dame w 1302 r. król Filip Piękny otworzył pierwsze Stany Generalne (zgromadzenie szlachty, duchowieństwa i „stanu trzeciego” - mieszczaństwa i chłopów, będącego doradczym organem władcy). To tu w 1804 r. w obecności papieża Piusa VII, koronował się cesarz Napoleon I Bonaparte. To tu w 1944 r. odśpiewano uroczyste „Te Deum” po wyzwoleniu Francji z niemieckiej okupacji. To tu w XIX i XX w. odprawiano Msze pogrzebowe kilku prezydentów Francji, m.in. Charles’a de Gaulle’a w 1970 r., Georges’a Pompidou w 1974 r. i François’a Mitterranda w 1996 r.

To w tej świątyni żegnano wybitnych marszałków Francji (Foch, Joffre, Leclerc, Juin...) i ludzi kultury (Paul Claudel), a także słynnych opiekunów ludzi ubogich - abbé Pierre’a i siostrę Emmanuelle.

W 1980 i 1997 r. katedra gościła papieża Jana Pawła II, a w 2008 r. Benedykta XVI. Jednak pierwszym biskupem Rzymu z nią związanym był Aleksander III, który w 1163 r. położył kamień węgielny pod jej budowę. Istniejąca od II w. diecezja paryska podlegała metropolii (prowincji kościelnej) Sens aż do 1622 r., kiedy papież Grzegorz XV podniósł ją do rangi archidiecezji - siedziby metropolii. Od 1871 r. wszyscy kolejni arcybiskupi Paryża są kardynałami. Z urzędu należą też obecnie do Rady Stałej Konferencji Biskupów Francji.

Katedra miała w swych dziejach także ciemne karty. Podczas wielkiej rewolucji francuskiej planowano jej zburzenie, lecz obawiano się, że ucierpią przy tym okoliczne domy, dlatego wyburzenia zaniechano. Została natomiast sprofanowana, gdy w 1793 r. zamieniono ją w Świątynię Rozumu, w której praktykowano zadekretowany przez Konwent Narodowy kult Istoty Najwyższej (w rozumieniu deistycznym), który jednak szybko zanikł. Nabożeństwa katolickie przywrócono tam w 1802 r. Z kolei 1944 r. arcybiskup Paryża kard. Emmanuel Suhard uroczyście witał w swej katedrze szefa kolaborującego z Niemcami rządu Vichy, marszałka Philippe’a Pétaina i brał udział w odbywającym się tam państwowym pogrzebie szefa propagandy tego rządu Philippe’a Henriota.

Dzieła sztuki

Zbudowana na planie krzyża łacińskiego katedra nie jest największą we Francji. Zajmuje 5500 metrów kwadratowych (np. katedra w Amiens ma 7700 metrów kwadratowych). Jest za to jednym z nadłuższych kościołów na świecie - mierzy aż 127 metrów (samo prezbiterium ma 38 metrów), przy 48 metrach szerokości i 43 metrach wysokości. Wieże wznoszą się na 69 metrów, a do czasu pożaru z 15 kwietnia br. katedralna iglica miała 96 metrów. Budowla wspiera się na 75 kolumnach i filarach, ma też 113 okien. Dwie ogromne rozety (północna i południowa) mają ponad 13 metrów średnicy każda, zaś rozeta zachodnia (na frontonie świątyni) prawie 10 metrów.

We wnętrzu świątyni i na jej zewnętrznych ścianach znajduje się olbrzymia liczba dzieł sztuki średniowiecznej. Do najbardziej znanych należą rzeźby dekorujące portale, szczególnie cały zachodni portal Sądu Ostatecznego, galeria 28 królów żydowskich z czasów sprzed narodzin Chrystusa, okalający prezbiterium cykl gotyckich rzeźb, przedstawiających sceny z Ewangelii, jak również maszkarony i chimery dekorujące zewnętrzną część budowli. We wnętrzu jest m.in. seria 76 obrazów z XVII-XVIII w. o wymiarach 3,5 na 2,5 metra, ofiarowanych przez Bractwo Złotników, a także przepiękna XVIII-wieczna „Pietà”, autorstwa Nicolasa Coustou, w ołtarzu głównym, upamiętniająca ślub króla Ludwika XIII, który obiecał poświęcić swe królestwo Maryi, jeśli wyprosi mu u Boga narodziny następcy tronu.

Relikwie Męki Pańskiej i św. Jana Pawła II

W katedrze przechowywane są relikwie Męki Pańskiej: korona cierniowa Jezusa Chrystusa, maleńki fragment krzyża i jeden z gwoździ, którymi był On do niego przybity. Koronę i relikwie drzewa krzyża przywiózł je do Francji w 1238 r. król Ludwik IX, zaś gwóźdź otrzymał Karol Wielki od patriarchy Jerozolimy w 799 r. Relikwie te są wystawiane w katedrze do adoracji w każdy pierwszy piątek miesiąca, a także we wszystkie piątki Wielkiego Postu i w Wielki Piątek.

W 1835 r. po raz pierwszy odbyły się w paryskiej katedrze konferencje wielkopostne (rodzaj rekolekcji), przeznaczonych wówczas dla młodzieży. Wygłosił je słynny wówczas kaznodzieja dominikański, o. Henri Lacordaire. Po raz kolejny zorganizowano je w 1841 r. i od tej pory odbywają nieprzerwanie aż po dziś dzień, z licznym udziałem wiernych. Od wielu lat także transmitowane przez radio paryskie radio Notre-Dame i katolicką telewizję KTO, dzięki którym poszerza się zasięg ich oddziaływania.

W grudniu 2017 r. w jednej z bocznych kaplic katedry umieszczono obraz Matki Boskiej Częstochowskiej i relikwie św. Jana Pawła II, którego pomnik stoi obok świątyni od 2014 r. Jego imię od 2006 r. nosi także plac przed katedrą, na którym znajduje się zerowy punkt czternastu dróg krajowych Francji.