W piątek minister edukacji Barbara Nowacka podpisała dwa rozporządzenia zmieniające podstawę programową kształcenia ogólnego dla 18 przedmiotów w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych.

W rozporządzeniach w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego, nazywanych zwyczajowo podstawą programową, opisane jest to, co uczeń powinien umieć z danego przedmiotu po danym etapie edukacyjnym (każdy przedmiot jest opisany osobno). Programy nauczania i podręczniki muszą być zgodne z podstawą, a nauczyciel ma obowiązek realizacji wszystkich treści w niej zawartych.

Podpisane w piątek nowelizacje rozporządzeń uszczuplają zawarte w podstawie programowej treści nauczania o około 20 proc. Uszczuplenie do dotyczy także podstawy programowej języka polskiego dla klas IV-VI i VII-VIII szkoły podstawowej, dla liceów i techników oraz dla branżowych szkół I i II stopnia. Uszczupleniu treści towarzyszą zmiany na liście lektur szkolnych. Wejdą w życie od 1 września 2024 r.

W uszczuplonej podstawie z polskiego dla szkół podstawowych zmieniona została forma, w jakiej przedstawiono listę lektur. Pozostawiono osobne listy lektur obowiązkowych dla klas IV-VI i VII-VIII, ale stworzono wspólną listę przykładowych lektur uzupełniających dla klas IV-VIII. Wskazano, że w każdym roku szkolnym uczniowie klas IV-VI musza poznać obowiązkowo co najmniej dwie pozycje książkowe, a uczniowie klas VII i VIII co najmniej jedną pozycję książkową z listy lektur uzupełniających lub spoza tej listy, wybrane przez nauczyciela lub zaproponowane przez uczniów.

Zgodnie z nowelizacją z listy lektur obowiązkowych dla klas IV-VI z początkiem nowego roku szkolnego znikną dwie ballady Adama Mickiewicza "Powrót taty" i "Pani Twardowska" i wiersz Juliusza Słowackiego "W pamiętniku Zofii Bobrówny", zaś "Katarynka" Bolesława Prusa i "W pustyni i w puszczy" Henryka Sienkiewicza przesunięte zostaną do listy lektur uzupełniających. Na liście utworów poetyckich, które uczniowie muszą poznać obowiązkowo pojawiła się dopisana "Rota" Marii Konopnickiej.

Jeśli chodzi o listę lektur obowiązkowych dla klas VII i VIII największa zmiana polega na tym, że kilka pozycji, które do tej pory uczniowie musieli czytać w całości, teraz będą czytać we fragmentach. Chodzi o "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza (obowiązkowe zostaną tylko księgi: I, II, IV, X, XI i XII), "Quo vadis" Henryka Sienkiewicza i "Syzyfowe prace" Stefana Żeromskiego. Całkowicie z listy lektur obowiązkowych znikną: "Żona modna" Ignacego Krasickiego, "Śmierć Pułkownika" Adama Mickiewicza i "Tędy i owędy" Melchiora Wańkowicza.

Z listy proponowanych lektur uzupełniających dla klas IV-VIII szkół podstawowych znika "Słoń Birara" Ferdynanda Antoniego Ossendowskiego i "Nie lękajcie się! Rozmowy z Janem Pawłem II" Andre Frossarda. Pojawią się za to nowe lektury. Do dotychczasowej listy lektur uzupełniających dopisane zostaną następujące pozycje: Justyna Bednarek "Dom nr 5", Paweł Beręsewicz "Wszystkie lajki Marczuka", Janusz Korczak "Bankructwo małego Dżeka", Barbara Kosmowska, Paweł Beręsewicz i inni "Gorzka czekolada i inne opowiadania o ważnych sprawach", Raquel Jaramillo Palacio "Cudowny chłopak", Katherine Paterson "Most do Terabithii", Sara Pennypacker "Pax", Rick Riordan "Percy Jackson i bogowie olimpijscy", Marcin Szczygielski "Teatr Niewidzialnych Dzieci" i "Arka czasu", Danuta Wawiłow i Natalia Usenko "Wierzbowa 13. Opowieści z Wierzbowej 13", Roksana Jędrzejewska-Wróbel "Stan splątania" i Marcus Zusak "Złodziejka książek".

W podstawie programowej dla liceów i techników pozostawiono osobne listy lektur obowiązkowych na poziomie podstawowym i na poziomie rozszerzonym, ale podobnie jak w przypadku szkół podstawowych przygotowano wspólną listę proponowanych lektur uzupełniających. Wskazano, że w każdej klasie obowiązkowo uczeń ma poznawać co najmniej jedna pozycja książkowa z listy przykładowych lektur uzupełniających lub spoza tej listy, wybrana przez nauczyciela lub zaproponowana przez uczniów.

Zgodnie z nowelizacją z listy lektur obowiązkowych dla liceów i techników na poziomie podstawowym z początkiem nowego roku szkolnego znikną m.in.: "Legenda o św. Aleksym", "Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu", "Kronika polska" Galla Anonima, "Pamiętniki" Jana Chryzostoma Paska, "Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza, "Grób Agamemnona" i "Testament mój" Juliusza Słowackiego, "Rozdziobią nas kruki, wrony..." Stefana Żeromskiego, "Ludzie, którzy szli" Tadeusza Borowskiego, "Katedra" Jacka Dukaja. Z listy zniknęli także niektórzy poeci, m.in. Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński, Franciszek Karpiński, Julian Przyboś, Tadeusz Gajcy, Stanisław Baliński, Kazimierz Wierzyński, Jan Polkowski, Wojciech Wencel, Jarosław Marek Rymkiewicz. Na liście nie ma też "wybranych utworów okresu stanu wojennego i powojennej piosenki literackiej" (chodzi o piosenki z repertuaru Jacka Kaczmarskiego, Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki Osieckiej oraz z Kabaretu Starszych Panów).

Część lektur do tej pory obowiązkowych na poziomie podstawowym została przeniesiona do lektur na poziomie rozszerzonym. Przeniesiono tak "Odyseję" Homera, "Boską komedię" Dantego Alighieri. Część przeniesiono do lektur uzupełniających. Przeniesiono tak "Odprawę posłów greckich" Jana Kochanowskiego, "Romea i Julię" Williama Szekspira, "Kazania sejmowe" Piotra Skargi, "Nie-Boską komedię" Zygmunta Krasińskiego, "Gloria victis" Elizy Orzeszkowej, "Drogę donikąd" Józefa Mackiewicza, "Raport o stanie wojennym" Marka Nowakowskiego i "Madame" Antoniego Libery.

Z listy lektur obowiązkowych na poziomie rozszerzonym usunięto: "Chmury" Arystofanesa, "Eneidę" Wergiliusza, "Wyznania" św. Augustyna, "Summę teologiczną" św. Tomasza z Akwinu. Z listy zniknęli też: François Rabelais "Gargantua i Pantagruel", Michel de Montaigne "Próby", a także "Lilla Weneda" Juliusza Słowackiego, "Bema pamięci żałobny rapsod", "Promethidion" i "Czarne kwiaty" Cypriana Kamila Norwida oraz wybrane opowiadanie Jorge Luisa Borgesa. Do listy lektur uzupełniających przesunięto zaś "Poetykę" i "Retorykę" Arystotelesa oraz "Państwo" Platona.

Na liście lektur uzupełniających od 1 września 2024 r. nie będzie takich pozycji: "Kronika Książąt Polskich" oprac. Jerzy Wojtczak-Szyszkowski, Mikołaj z Wilkowiecka "Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim", Wespazjan Kochowski "Psalmodia polska", Wiesław Kielar "Anus mundi", Jan Józef Szczepański "Święty", Jean Jacques Rousseau "Nowa Heloiza", Julian Stryjkowski "Austeria", Zofia Kossak-Szczucka "Błogosławiona wina", Ferdynand Ossendowski: "Mocni ludzie", "Ludzie, zwierzęta, bogowie", Krystyna Lubieniecka-Baraniak "Gdy brat staje się katem", Jan Paweł II: "Przekroczyć próg nadziei", "Tryptyk rzymski", "Pamięć i tożsamość", "Fides et ratio", Karol Wojtyła "Przed sklepem jubilera", Stefan Wyszyński "Zapiski więzienne", Paweł Zuchniewicz "Ojciec wolnych ludzi. Opowieść o Prymasie Wyszyńskim". Nie będzie też wierszy wybranych m.in. Stanisława Trembeckiego, Franciszka Kniażnina, Tadeusza Peipera, Stanisława Grochowiaka, Julii Hartwig, Anny Kamieńskiej, Anny Świrszczyńskiej, Ryszarda Krynickiego, Edwarda Stachury i Adama Zagajewskiego

Pojawią się za to zupełnie nowe pozycje: William Golding "Władca much", Olga Tokarczuk: "Prawiek i inne czasy", "Bieguni", "Opowiadania bizarne", Petra Dvorakova "Wrony", Sigriour Hagalin Bjornsdottir "Wyspa", Paweł Huelle: "Castorp", "Śpiewaj ogrody", Cixin Liu "Wspomnienie o przeszłości Ziemi" tom I "Problem trzech ciał", Wiesław Myśliwski "Traktat o łuskaniu fasoli", Tomasz Różycki "Dwanaście stacji", Andrzej Stasiuk "Jadąc do Babadag", Mariusz Szczygieł "Nie ma", Monika Sznajderman "Pusty las", Dorota Terakowska "Poczwarka", Marcin Wicha "Rzeczy, których nie wyrzuciłem".

Podobnie jak w dotychczasowej podstawie programowej na liście lektur dla liceów i techników także na "odchudzonej" liście, która będzie obowiązywała od nowego roku szkolnego zamieszczono wykaz proponowanych dzieł teatralnych i filmowych oraz wykaz tekstów proponowanych do samokształcenia. Dotychczasowa lista filmów rozszerzona zostaje o następujące pozycje: "W ciemności" (reż. Agnieszka Holland), "Pora umierać" (reż. Dorota Kędzierzawska) i "Twarz, Body/Ciało" (reż. Małgorzata Szumowska).