Czas zaborów był tym szczególnym okresem, w którym Bóg pobudził do współpracy Polaków, powołując wiele osób do życia konsekrowanego i dając misję zakładania nowych wspólnot zakonnych. W tych latach, niezwykle trudnych dla naszej Ojczyzny, powstało m.in. Zgromadzenie Sióstr Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, zwanego popularnie Zgromadzeniem Sióstr Niepokalanek.

Z Jazłowca do Jarosławia

Zalążek nowej wspólnoty, mającej wychowywać polskie dziewczęta na „odpowiedzialne żony, matki i obywatelki” stanowiły dwie Polki: matka Józefa Karska (1823-60) i matka Marcelina Darowska (1827 – 1911). Zgromadzenie powstało w 1957 r. w Rzymie, ale Ojciec Święty Pius IX, błogosławiąc dziełu, powiedział znamienne, prorocze słowa: „To Zgromadzenie jest dla Polski”. W 1863 r. matka Marcelina założyła pierwszy klasztor niepokalański na ziemiach polskich – w Jazłowcu (obecnie Ukraina). W ten sposób rozpoczęła się działalność wychowawcza sióstr niepokalanek. Szkoła szybko zyskała sobie uznanie i wkrótce należało myśleć o nowej placówce. Wybór matki Marceliny padł na Jarosław nad Sanem.

Miejsce szczególne, bo właśnie tu przed laty ks. Piotr Skarga pisał swoje Kazania Sejmowe i Żywoty świętych. Z Bożą pomocą w 1875 r.siostry otworzyły nowy klasztor i szkołę, w której w duchu wiary ojców i umiłowania polskości wychowywało się nowe pokolenie. Wkrótce kaplica sióstr stała się celem pielgrzymek jarosławian z powodu kultu Najświętszej Maryi Niepokalanej czczonej w przepięknym wizerunku dłuta polskiego emigranta – artysty rzeźbiarza Oskara Sosnowskiego.

Legioniści w klasztorze

W czasie I wojny światowej klasztor i szkoła zamieniły się w szpital polowy. Przebywali w nim żołnierze różnych narodowości i przynależący do różnych armii. Szczególne miejsce w pamięci sióstr zyskali sobie legioniści polscy Józefa Piłsudskiego. Ich listy, pisane z frontu, przechowywane są pieczołowicie w klasztornym archiwum. Na zewnętrznej ścianie kaplicy wmurowana została tablica upamiętniająca pobyt legionistów w klasztorze, a tuż obok, w parku – znajduje się pomnik „Żyje Polska” odsłonięty z okazji 90. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości.

Niezgodność z ustrojem

Nawet w latach wojennych (zarówno w czasie I jak i II wojny światowej) Siostry Niepokalanki nie zaprzestały pracy wychowawczej i dydaktycznej. Wobec zakazu oficjalnego prowadzenia szkoły w klasztorze funkcjonowało tajne nauczanie. Natychmiast po zakończeniu działań wojennych szkoła wznowiła swoją pracę. Niestety, nastały lata, które okazały się najtragiczniejszym okresem w Polsce i dramatycznym także dla sióstr i ich wychowanek – czasy komunizmu. Mimo nieustannego wysiłku i prób utrzymania prawa nauczania, siostry musiały się poddać, gdyż nie mogły się zgodzić na stawiane im warunki. Otrzymały decyzję o zamknięciu szkoły z uzasadnieniem: „nauczyciele nie są upartyjnieni, a uczennice nie należą do ZMP”. Budynek został przeznaczony na internat szkoły państwowej, a następnie na szpital psychiatryczny.

Reaktywacja charyzmatu

Kiedy nastały czasy „Solidarności”, Kościół mógł starać się o odzyskanie swojego mienia. W klasztorze sióstr, w porozumieniu z abp. Ignacym Tokarczukiem, został zorganizowany Diecezjalny Dom Rekolekcyjny (na czas przejściowy – do momentu możliwości reaktywowania działalności szkoły).

W 1993 r. Siostry Niepokalanki z Jarosławia znów mogły wrócić do swojego charyzmatu, otwierając rozwojową szkołę podstawową, a następnie gimnazjum (tym razem – koedukacyjne) i wychowując kolejne pokolenia dla Boga i Ojczyzny. Poświęcenia szkoły dokonał metropolita przemyski abp Józef Michalik.

Trzy lata później zgromadzenie cieszyło się wyniesieniem na ołtarze i zaliczeniem do grona błogosławionych swej założycielki – matki Marceliny Darowskiej. Było to potwierdzeniem Bożej drogi, którą bł. Marcelina wiodła siostry i uczniów.

Obecnie siostry nadal prowadzą koedukacyjną szkołę podstawową (z oddziałem przedszkolnym) i gimnazjum. Uczy się tu i wychowuje ok. 250 dzieci i młodzieży. W pracę zaangażowane są siostry i nauczyciele świeccy. Praca wychowawcza oparta jest o zasady, które pozostawiła siostrom bł. Marcelina. Podkreślają one wagę wychowania religijnego, patriotycznego, kształtowania w dzieciach poczucia obowiązku i odpowiedzialności.