Reklama

Niedziela w Warszawie

Żydzi ratowani w ZOO

Historia stworzenia w czasie ostatniej wojny azylu dla Żydów w warszawskim zoo nadawała się na film. Jednak obraz opowiadający o bohaterstwie Antoniny i Jana Żabińskich nakręcili nie Polacy, lecz Amerykanie

Niedziela warszawska 26/2017, str. 6-7

[ TEMATY ]

film

Materiały prasowe

Film "Azyl"

Film

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

To jedna z tych historii, o które kino musiało się upomnieć. Poruszająca opowieść, o prawdziwych wydarzeniach, gdy rodzina dyrektora warszawskiego zoo ukrywała i ocaliła w czasie II wojny światowej dziesiątki Żydów. „Azyl” – którego scenariusz powstał na podstawie książki Diane Ackerman „Azyl. Opowieść o Żydach ukrywanych w warszawskim zoo” (amerykański tytuł „The Zookeeper’s Wife”) nakręcili Amerykanie, a nie Polacy, ale może to dobrze dla upowszechnienia tej niewiarygodnej historii. Reżyserka Niki Caro historię z warszawskiej Pragi ubrała w hollywoodzkie szaty.

Pomiędzy znaczące wydarzenia, takie jak wybuch wojny, bombardowanie zoo, spalenie getta, Niki Caro wplotła wątek miłosny. Podział na dobrych i złych jest klarowny, nie ma tu miejsca na niedomówienia. Uproszczenia są jednak widoczne, opowieść „ku pokrzepieniu serc”, sprawnie zmierza do happy endu. W opowieści o bohaterstwie Żabińskich, wojenny koszmar, wydaje się być tylko tłem.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Bomby na zoo

Warszawski ogród zoologiczny był bardzo popularny w stolicy przed wojną. Mieszkały tu unikatowe dzikie afrykańskie psy, likaony, na świat przyszła pierwsza urodzona w niewoli zebra Grevy’ego. I duma ogrodu – pierwsze w Polsce i dwunaste na świecie słoniątko urodzone w niewoli, nazwane z tej okazji – Tuzinką. To było ulubione zwierzę warszawiaków. Przed wybiegiem dla słoni gromadziły się tłumy.

Pierwsza bomba, która uderzyła w zoo 3 września 1939 r., zniszczyła skalisty wybieg niedźwiedzi. Poranione, oszalałe ze strachu zwierzęta krążyły po ogrodzie, dlatego wojsko dokonało odstrzału wszystkich groźnych zwierząt. Część została ubita na mięso dla mieszkańców Warszawy, część zginęła od pocisków, niektóre wydostały się do miasta, część chowała się między skałami i drzewami w ogrodzie.

Gdy w końcu września Warszawa poddała się, w zoo pojawili się żołnierze III Rzeszy z informacją, że najcenniejsze zwierzęta trafią do ogrodów w Niemczech, reszta zostanie wybita. Tuzinka trafiła do Berlina. Zoo nie dało się uratować, Żabińscy wpadli na pomysł, urządzenia w nim – za zgodą i pod zarządem Niemców – m.in. tuczarni świń i ogródków działkowych. Niemcy tę hodowlę zamienili potem na fermę zwierząt futerkowych na rzecz wojska.

Reklama

Zza murów getta

Dzięki tuczarni i ogródkom było co jeść, a Jan Żabiński, dyrektor zoo, mieszkający z żoną w willi w granicach ogrodu i działający w AK, wykorzystał przedsiębiorstwo jako placówkę podziemia. Willę natomiast i zabudowania dla zwierząt – jako azyl dla ukrywających się przed Niemcami Żydów. Miał z nimi wcześniej bezpośredni kontakt – po utworzeniu getta, pod pretekstem zbiórki odpadów, zaczął nosić tam paczki z żywnością.

Nie wiadomo, kto pierwszy pojawił się w willi Żabińskich w zoo i ilu owych azylantów było, bo nikt nie prowadził oczywiście rejestru, a pamięć ludzka jest złudna. Najpewniej była to Wanda Englert, przedwojenna przyjaciółka Żabińskich, która teraz odgrywała rolę guwernantki syna Żabińskich – Rysia.

Nieco później trafiła tu rzeźbiarka Magdalena Gross, znany lekarz dr Ludwik Hirszfeld, dziennikarka Maria Aszer, dr Róża Anzel z Państwowego Instytutu Higieny, rodzina Kellerów, Irena Meizel, Ludwika Kramsztyk, Irena Sendler. Niektórych – tak jak Lonię Tenenbaum, żonę nieżyjącego przyjaciela z dzieciństwa i jej córkę – Żabiński przeszmuglował zza murów getta osobiście.

W willi i poza willą

Jak wspominała po latach Irena Meizel, jedna ze współpracownic, łączniczka Jana Żabińskiego willa państwa Żabińskich była jednopiętrowa, miała liczne pomieszczenia i pokoje z szafami ściennymi. – Mieli dwoje czy troje służby, co oczywiście narażało osoby, które tam przebywały, na różne niepotrzebne spotkania, donosy itd. – wspominała Irena Meizel. – To odbywało się tak: z chwilą, gdy służąca przychodziła i sprzątała, to ukrywające się tam osoby chowały się po prostu do szafy, zamykano je na klucz i nikt o tym nie wiedział.

Reklama

Gdy służba wychodziła, ukrywający też wychodzili i normalnie funkcjonowali. – Oczywiście nie było o tym mowy, ażeby ktokolwiek z nich wychodził poza willę, już nie mówię poza teren ogrodu. Ukrywający się Żydzi mogli schodzić tylko na dół – na obiad. I wtedy też trzeba było uważać, żeby nikt ich nie zauważył – wspominała Irena Meinzel. Jej Żabiński też pomógł, załatwiając prace, dzięki czemu mogła w miarę normalnie żyć w Warszawie. Po wojnie Meinzel wyemigrowała do Izraela i wraz z innymi ocalonymi przez Żabińskich przyczyniła się do nadania im w 1965 r. medali Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Żydzi w klatkach dla zwierząt

Przez dom Żabińskich przewinęło się z pewnością ponad sto osób. Ukrywali się w pokojach, piwnicach, a gdy w willi zabrakło miejsca – w klatkach dla zwierząt. Dla większości mieszkańców willa, klatki i budki były schronieniem przejściowym, zanim znaleziono im lepsze i wyrobiono fałszywe dokumenty. Wszyscy ryzykowali. Żabińscy żyli w ogromnym stresie, stale nosili przy sobie fiolki z cyjankiem potasu.

Jan Żabiński pytany po latach, dlaczego pomagał Żydom, mówił, że dlatego, iż... potrzebowali pomocy. Podobnie pomagałby Duńczykom czy Anglikom, gdyby znaleźli się w podobnej sytuacji. Wobec najbardziej gnębionych i poniżonych, jakimi wówczas byli Żydzi, czuł obowiązek pomagania, podyktowany względami ludzkimi. – Nie myślałem o grożących nam wszystkim konsekwencjach. Te same motywy zaprowadziły mnie do czynnej dywersji w AK. W naszej willi mieścił się ośrodek materiałów wybuchowych. Zdawaliśmy sobie doskonale sprawę z konsekwencji – mówił.

Arietka z operetki

Teresa Żabińska, córka Żabińskich, która urodziła się w 1944 r., nie mogła pamiętać zdarzeń z czasów wojny. Jednak w domu potem często gościli „pensjonariusze” (tak nazywał ich dr Żabiński) zoo. – Chłonęłam wiedzę i atmosferę. Gdy dorastałam, zdawałam sobie sprawę, jak bardzo to było niebezpieczne – wspominała niedawno w rozmowie z Polskim Radiem.

Reklama

Choć położenie willi w ogrodzie zoologicznym wydawało się bardzo niekorzystne, bo nieopodal stacjonowali żołnierze, Żabińscy uznali, że najciemniej jest pod latarnią. – Ojciec był dobrym psychologiem, rodzice oceniali, że Niemcom do głowy nie przyjdzie, że tu może się dziać coś takiego – tłumaczy. By ostrzec ukrywających się, ustalono sygnał alarmowy – arietkę z operetki Jacques’a Offenbacha.

W lipcu 1944 r. większość ukrywających się opuściła już willę, znajdując sobie inne kryjówki. Gdy rozpoczęło się Powstanie Warszawskie, Jan Żabiński poszedł walczyć, a Antonina została w domu z Rysiem i nowo narodzoną córką Teresą. Żabiński miał szczęście w nieszczęściu: na początku walk trafił do szpitala z szyją przestrzeloną na wylot.

Pod Zwariowaną Gwiazdą

Mógł umrzeć, nie umarł. – Kto znający anatomię mógł przypuszczać, że kula powędruje przez środek szyi i omijając najważniejsze organa – kręgosłup, cztery tętnice, żyły, tchawicę i przełyk – wyjdzie, nic nie uszkodziwszy? – mówił po latach Antoninie Żabińskiej chirurg, który go wtedy badał. Tuż przed końcem Powstania Żabińska z dziećmi została wykwaterowana i schroniła się w podwarszawskim Marywilu. Jej męża, w stopniu porucznika, wywieziono do obozu jenieckiego w głąb Niemiec.

Rok po zakończeniu wojny Żabiński wrócił do Polski i od razu zaczął, razem z żoną, odbudowywać zoo. Otwarte zostało w 1949 r., sześć lat później Żabiński zrezygnował ze stanowiska dyrektora. Nie potrafił dogadać się z komunistyczną władzą. Teraz oboje poświęcili się pisaniu książek – on dla dorosłych, ona dla dzieci. Utrzymywali też kontakt z częścią uratowanych, którzy porozjeżdżali się po świecie. Większość z tych, którzy znaleźli schronienie w willi Żabińskich, przetrwała wojnę. Willa, nazywana przez przyjaciół „Pod Zwariowaną Gwiazdą”, stoi w warszawskim zoo do dziś. Od 1980 r. Jan Żabiński jest patronem jednej z ulic na warszawskim Natolinie.

Korzystałem m.in. z książki Diane Ackerman pt. „Azyl Opowieść o Żydach ukrywanych w warszawskim zoo”

2017-06-22 09:44

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Włosi nakręcą film o papieżu Franciszku

[ TEMATY ]

film

GRZEGORZ GAŁĄZKA

Na wiosnę powinien być gotowy pierwszy włoski film o papieżu Franciszku, zatytułowany „Call me Francesco”("Mów mi Franciszek"). Ujawnił to producent Pietro Valsecchi, którego firma Tao Due wyprodukowała przed laty filmy telewizyjne o Janie Pawle II - "Człowiek, który został papieżem" i "Papież, który pozostał człowiekiem" z Piotrem Adamczykiem w roli głównej.

W nowej produkcji o życiu argentyńskiego papieża w jego postać wcieli się na ekranie argentyński aktor Rodrigo De La Serna. Film nakręcony zostanie w Argentynie, reżyserem będzie Daniele Luchetti, Włoch. W rozmowie z Corriere della Sera mówi on, że choć nie jest osobą wierzącą, „Bergoglio podbił moje serce... To człowiek, któremu udało się nas wzruszyć a także zasiać niejedną wątpliwość. Byłem w Buenos Aires, gdzie poznałem osoby, z którymi się zetknął i zrozumiałem, dlaczego został księdzem: jego Kościół zawsze stał po stronie ubogich, co nie jest faktem banalnym w takim kraju, jak Argentyna, gdzie Kościół często bywał związany z władzą”. Valsecchi zapowiedział, że na wiosnę film o Franciszku wejdzie na ekrany włoskich kin, a potem w odcinkach pokazany zostanie w telewizji, a konkretnie w Canale 5 Silvio Berlusconiego.

CZYTAJ DALEJ

Abp Jędraszewski: niektórzy rządzący usiłują zafundować narodowi holokaust nienarodzonych

2024-03-29 10:20

[ TEMATY ]

abp Marek Jędraszewski

kalwaria

Kalwaria Zebrzydowska

Karol Porwich/Niedziela

Abp Marek Jędraszewski

Abp Marek Jędraszewski

Abp Marek Jędraszewski, zwracając się w Wielki Piątek do pielgrzymów w Kalwarii Zebrzydowskiej, apelował o ochronę życia od poczęcia do naturalnej śmierci. Mówił, że niektórzy rządzący w imię wolności kobiet usiłują "zafundować narodowi kolejny holokaust nienarodzonych".

Metropolita krakowski, mówiąc do dziesiątków tysięcy wiernych, wskazywał, że nowożytna Europa nie chce mieć niż wspólnego z Chrystusem i Ewangelią, nie chce słyszeć o Bogu, który przejmuje się losem człowieka. W imię czystego rozumu potępia wiarę, ogłaszając ją jako zabobon.

CZYTAJ DALEJ

Londyn: tegoroczna Pasja poprawna politycznie

2024-03-29 16:09

[ TEMATY ]

Londyn

pasja

PAP/TOLGA AKMEN

Aktorzy odtwarzają ukrzyżowanie Jezusa przez Rzymian podczas pokazu "Pasja Jezusa" na londyńskim Trafalgar Square w Wielki Piątek w Londynie

Aktorzy odtwarzają ukrzyżowanie Jezusa przez Rzymian podczas pokazu

„Pasja Jezusa”, plenerowy spektakl realizowany na Trafalgar Square w Londynie, od 10 lat przyciąga setki widzów. W tym roku, z uwagi na konflikt w Strefie Gazy i wzrost nastrojów antysemickich w Wielkiej Brytanii, producenci Pasji musieli złagodzić te elementy spektaklu, które mogłyby negatywnie kojarzyć się z Izraelem.

Zespół składający się z ponad 100 aktorów i wolontariuszy co roku zbiera się w sercu Londynu, aby ożywić historię Jezusa Chrystusa. Spektakl przyciąga tysiące widzów, niezależnie od wiary.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję