WŁODZIMIERZ RĘDZIOCH: – Dlaczego Papież jest tak zaniepokojony sytuacją w Ameryce Łacińskiej?

PROF. GUZMáN CARRIQUIRY LECOUR: – Franciszek od początku był świadomy tego, że jest pasterzem uniwersalnym. Ale w ciągu ostatnich 6 miesięcy szczególnie interesował się sytuacją w Ameryce Łacińskiej. Dowodzą tego nadzwyczajna podróż do Kolumbii oraz pierwsza książka Papieża poświęcona w całości Ameryce Łacińskiej („Latinoamérica”) – rezultat rozmów z Hernánem Reyesem Alcaide. Franciszek napisał także przedmowę do mojej książki. A teraz zamierza udać się w podróż do Chile i Peru. Niestety, dla Ameryki Łacińskiej to okres regresu społecznego, politycznego i gospodarczego. Dlatego Papież jest tym zaniepokojony. Długa fala korupcji, która dotyka tak wiele rządów krajów Ameryki Łacińskiej, doprowadziła do bardzo złej sytuacji – tak bardzo złej, że nie wiadomo, czy Papież spotka się z peruwiańskim prezydentem, który uwikłany jest w skandal korupcyjny. Wszystko to stwarza wielką polityczną niepewność. W rzeczywistości mamy do czynienia ze sprzecznością: z jednej strony jest Papież, który pochodzi z Ameryki Łacińskiej i budzi tyle nadziei, radości i entuzjazmu, a z drugiej – kontynent ten znajduje się w bardzo trudnej sytuacji.

– W jaki sposób Franciszek interweniuje, aby pomóc w przezwyciężeniu kryzysów i problemów, które trapią kontynent latynoamerykański?

– Papież podejmuje prawie wszystkich szefów państw i rządów Ameryki Łacińskiej, z którymi stara się nawiązać osobisty kontakt. Odbył pamiętną podróż do Kolumbii w decydującym momencie jej historii, aby wzmocnić w tym kraju proces pojednania. A podróż ta pozostawiła silny ślad zarówno w zwykłych ludziach, jak i w przywódcach politycznych.

– Porozmawiajmy o następnej podróży Papieża do Ameryki Łacińskiej. Jaką sytuację zastanie Franciszek w Chile i Peru?

– W Peru tradycja katolicka jest nadal bardzo silna. Peruwiańczycy na pewno zamanifestują Papieżowi wielkie oddanie i sympatię. Będzie to wielkie święto wiary. Ale jak już powiedziałem, w ostatnim czasie wybuchły skandale korupcyjne. Tak więc podróż, która wydawała się spokojna i pozytywna, staje się trudna i problematyczna.
W Peru Papież po raz pierwszy postawi stopę w Amazonii – w miejscowości Puerto Maldonado. I tam będzie musiał zająć się problemem rdzennej ludności – środowiskiem naturalnym, szczególnie sprawą Puszczy Amazońskiej, zielonych płuc świata, która rozciąga się na terenie wszystkich krajów Ameryki Łacińskiej z wyjątkiem Argentyny, Chile i Urugwaju. Należy pamiętać, że Franciszek zwołał Zgromadzenie Specjalne Synodu Biskupów dla regionu Amazonii, który odbędzie się w 2018 r.
Podróż do Chile natomiast będzie trudniejsza dla Papieża, ponieważ będzie musiał zająć się kwestiami, które są o wiele bardziej krytykowane i delikatne. Prezydent kraju Michelle Bachelet, gdy kończyła swoją kadencję, doprowadziła do przegłosowania prawa dopuszczającego aborcję i „małżeństwa” osób tej samej płci, co wywołało wielkie poruszenie w chilijskim Episkopacie. Papież będzie musiał to wziąć pod uwagę. W kraju tym istnieje też problem tubylców Mapuche zamieszkujących południe – to ludzie bardzo zmarginalizowani, którzy roszczą sobie prawa do ziemi i do szacunku, ale, niestety, w swoich roszczeniach często uciekają się do przemocy. Dlatego etap w Temuco (miasto w regionie Araucania, który zamieszkują Mapuche) będzie bardzo trudny. W mieście Iquique mamy natomiast do czynienia z problemem imigracji. Wielu Peruwiańczyków, Wenezuelczyków i Kolumbijczyków próbuje przekroczyć granicę na północy Chile, aby osiąść w tym kraju (ma on najwyższy dochód na mieszkańca spośród państw w Ameryce Łacińskiej).

– Podczas Mszy św. w święto Matki Bożej z Guadalupe Papież mówił o różnorodności kulturowej ludów Ameryki Łacińskiej i Karaibów. Jest ona „oznaką wielkiego bogactwa, które powinniśmy nie tylko pielęgnować, ale także, zwłaszcza w naszych czasach, dzielnie bronić go przed próbami standaryzacji, które narzucają – z kuszącymi hasłami – jednolity sposób myślenia, bycia, odczuwania, życia, co sprawia, że staje się bezużyteczne i jałowe to, co odziedziczone po naszych ojcach; co powoduje, że ludzie, szczególnie nasi młodzi, nie przykładają wagi do tego, czy należą do tej lub innej kultury”. Czy Ameryka Łacińska jest w jakiś szczególny sposób dotknięta kolonizacją kulturową i dyktaturą „pensée unique”?

– Papież podkreśla, że nie powinno być żadnej sprzeczności między bogactwem różnorodności kulturowej i pragnieniem jedności, która nie oznacza ujednolicenia. Franciszek często mówi o ideologicznym kolonializmie dominującej kultury konsumpcjonizmu i rozrywki, kultury relatywistycznej i libertyńskiej, która dąży do dominacji i zuniformizowania narodów Ameryki Łacińskiej. Ideologiczny kolonializm „pensée unique” rozprzestrzenia się wszędzie i atakuje także katolicką tradycję narodów.

– Służył Pan Profesor wielu papieżom: dwóm Włochom – Pawłowi VI i Janowi Pawłowi I, a także pierwszym po wiekach papieżom nie-Włochom – Janowi Pawłowi II i Benedyktowi XVI. Teraz jest Pan bliskim współpracownikiem Franciszka. Co znaczy dla Urugwajczyka służyć Papieżowi z Ameryki Łacińskiej?

– Dla mnie oznacza to tę samą rzeczywistą i pełną uczuć komunię, z którą służyłem bł. Pawłowi VI, Janowi Pawłowi I, św. Janowi Pawłowi II i Benedyktowi XVI. Ponieważ Franciszek, podobnie jak ja, pochodzi z Ameryki Łacińskiej i znam go od 40 lat, łączy mnie z nim, oczywiście, szczególna więź. Moja rodzina zawsze była postrzegana w Kurii jako rodzina latynoamerykańska. Pan, jako Polak, pamięta głęboką więź szaczunku i uczucia, która łączyła mnie z Janem Pawłem II, i to, jak on kochał moją rodzinę. Ale dla mnie każdy papież jest następcą Apostołów, namiestnikiem Chrystusa, któremu winien jestem oddanie i posłuszeństwo. I mam nadzieję, że kiedy pojawi się następny papież, który być może będzie Włochem, Afrykaninem lub Amerykaninem z Ameryki Północnej, Bóg wleje w moje serce te same uczucia komunii, które dziś żywię w stosunku do papieża Bergoglia. Powinno to być oczywiste dla wszystkich, ale widzę wielu katolików, którzy pozostają z nostalgią w stosunku do poprzednich papieży. Polak nie może nie mieć szczególnej więzi z Janem Pawłem II, tak jak każdy Latynos ma emocjonalny związek z Franciszkiem. Ale wszyscy powinniśmy mieć to niepodważalne poczucie wspólnoty z panującym papieżem. Mnie przyszło żyć z 5 papieżami – tak różnymi ze względu na ich pochodzenie, biografię, formację intelektualną, duchową wrażliwość, podejście pastoralne. Ale przez tę różnorodność przechodzi nieprzerwany łańcuch sukcesji Piotrowej. Dlatego myślę, że musimy prosić Boga, aby mieć otwarte serca na te nowości. Wybór każdego kolejnego papieża jest odpowiedzią Opatrzności Bożej na dany moment historyczny w Kościele i w świecie. Tak było w przypadku św. Jana Pawła II w historycznej koniunkturze, w której Kościół musiał spokojnie przyjąć to, co najlepsze z odnowy Soboru Watykańskiego II, dzięki czemu stał się znowu misyjny z przejrzystą świadomością swojej tożsamości, przezwyciężając kryzysy doświadczane w pierwszej fazie posoborowej. Papież ten, z impetem swojej obecności wśród narodów, stał się protagonistą w przezwyciężaniu dwubiegunowego podziału świata i przełamywaniu reżimów ateistycznego totalitaryzmu.
Myślę, że niektórzy wciąż nie widzą z całkowitą jasnością, iż jest też plan Opatrzności Bożej w stosunku do papieża Franciszka, związany z rozwojem katolickości w różnych formach inkulturacji Ewangelii.

***

Papież w Chile i W Peru

Papież Franciszek 15 stycznia 2018 r. udał się do Chile. W tym południowoamerykańskim kraju przebywał do 18 stycznia. Oprócz stolicy – Santiago odwiedził także Temuco oraz Iquique. Ponad 30 lat temu, w kwietniu 1987 r., do Chile pielgrzymował Jan Paweł II. Panowała tam wtedy dyktatura gen. Augusta Pinocheta, ale państwo było bardziej katolickie niż obecnie. Chile to dziś państwo demokratyczne, ale też bardziej zeświecczone. Papież Polak odprawił podczas pielgrzymki Mszę św. w Santiago w Parku im. O’Higginsa (wtedy noszącym imię Parque Cousino), w której uczestniczyło ponad milion wiernych, a kazanie i cała Msza św. były przerywane okrzykami grup przeciwników Pinocheta, którzy chcieli w ten sposób zwrócić uwagę Papieża i towarzyszących mu osób na represje i łamanie przez reżym praw człowieka. Teraz w tym samym miejscu Mszę św. sprawował papież Franciszek. W dniach 18-21 stycznia br. papież Franciszek składa wizytę w Peru. Jak podaje KAI, w Puerto Maldonado zaplanowano spotkanie Ojca Świętego z grupą ok. 3,5 tys. amazońskich Indian. Według peruwiańskiego Episkopatu, ok. 2 tys. uczestników spotkania Franciszka z plemionami indiańskimi przybędzie do Puerto Maldonado z Brazylii oraz Boliwii.

Red.