Reklama

Wiadomości

Ty i ja, i On

Dziś od św. Jakuba słyszymy słowa: „Ty masz wiarę, a ja spełniam uczynki” (Jk 2, 18). Skoro tak dobrze widać tu zaimki osobowe, powiedzmy o nich nieco więcej.

Niedziela Ogólnopolska 37/2024, str. 53

[ TEMATY ]

język

Adobe Stock/Studio Graficzne "Niedzieli"

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Określenie zaimek (kalka łacińskiego pronomen) jest obecne w języku polskim od paru setek lat. W jednej z dawnych gramatyk czytamy: „Jest słowo kładące się za imie, i wyrażające jaką osobę albo rzecz do niej należącą, nap: co by się miało mowić: Piotr to uczynił, można powiedzieć: On to uczynił. On tedy jest zaimek, bo się tu kładzie za imie Piotra, i wyraża trzecią osobę” (Walenty Szylarski, 1767, pisownia oryginalna).

Zaimki osobowe „kładą się” za imiona, czyli za rzeczowniki (łacińskie nomina). Pozwalają unikać powtórzeń i dłużyzn. Z kontekstu wynika na ogół, o kogo lub o co chodzi w takich zdaniach, jak: „ja mam dwadzieścia lat, ty masz dwadzieścia lat”, „kto ty jesteś?” czy „my jesteśmy krasnoludki”.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

W języku polskim – inaczej niż we francuskim albo w angielskim – niekoniecznie musimy używać tych zaimków. Przytoczone zdania byłyby nadal zrozumiałe, gdyby brzmiały: „mam dwadzieścia lat, masz dwadzieścia lat”, „kto jesteś?” czy „jesteśmy krasnoludki”. Czasem obecność zaimka wynika z potrzeby rytmu i rymu. Częściej jednak chcemy uwydatnić podobieństwa albo opozycje: „ja mam dwadzieścia lat, ty masz dwadzieścia lat”, „ty masz wiarę, a ja spełniam uczynki”.

Reklama

Ostatnio szerzy się tendencja do (nad)używania – zwłaszcza w mowie – słówka ja. Kiedy wystarczyłoby powiedzieć: „mam wrażenie”, „uważam” albo „jestem przekonany”, słyszymy: „ja mam wrażenie”, „ja uważam” czy „ja jestem przekonany”. Można tu widzieć wpływ języków obcych (tłumaczymy „jeden do jednego”). Być może jednak wynika to ze zwrotu w naszym myśleniu. Tak bardzo w różnych sferach życia koncentrujemy się na „ja”: na dobrostanie, potrzebach czy autoekspresji, że uwidocznia się to również – może w nie do końca kontrolowany sposób – w języku. Pamiętajmy jednakowoż, że choć podmiot jest bardzo ważny, to nie on funduje zdanie. Ograniczenie „ja” pozwala zrobić miejsce dla innych uczestników komunikacji.

Zwróćmy jeszcze uwagę na ortografię. Od dzieciństwa wpajano nam, że zwracając się do kogoś, np. w liście, używamy wielkiej litery. Dotyczy to form adresatywnych: Mamo, Panie Profesorze, Księże Biskupie, oraz zaimków: Ty, Cię, o Tobie, Wam, z Wami, a także Twój i Wasz.

Zasada ta działa równie dobrze w e-mailach, SMS-ach i innych formach komunikacji elektronicznej. Kiedy używamy wielkich liter, ale także gdy dostawiamy wszystkie potrzebne haczyki i ogonki w polskich znakach oraz nie pomijamy przecinków i kropek, stanowi to wyraz naszego szacunku wobec odbiorcy.

Bywa, że tych wielkich liter zaczynamy używać odruchowo także w innych miejscach i niepotrzebnie obejmujemy tą zasadą wszystkie zaimki w tekście. Chodzi mi o zapisy typu: „chodźcie ze Mną”, „poznajcie Nas”, „witamy na stronie Naszej firmy” (lub parafii), a nawet – na profilu społecznościowym którejś z celebrytek – „proszę zaprzestać zainteresowania Moją Osobą”.

I jeszcze taki przykład: „Niech Ci ludzie rozliczą to sami w sobie”. Zauważmy, że występuje tu inne ci niż to z listów: „Przesyłam Ci moc uścisków”. Forma ci jest zewnętrznie taka sama, ale w istocie albo jest zaimkiem wskazującym (ten, ta, to w liczbie mnogiej), albo krótszym wariantem słowa tobie (ty w celowniku). Pozornie to samo ci powinniśmy więc pisać albo od małej, albo od wielkiej litery – zależnie od znaczenia.

Reklama

Jest jeszcze jeden kontekst, w którym zaimki pisane od wielkich liter mają wyrażać nasz szczególny szacunek: „Blisko jest Ten, który mnie uniewinni” (Iz 50, 8), „Jeśli kto chce pójść za Mną, (...) niech Mnie naśladuje!” (Mk 8, 34). Taka ortografia – można by rzec, parafrazując słowa z dzisiejszej Ewangelii – jest wynikiem myślenia o tym, co Boże, a nie o tym, co ludzkie (por. Mk 8, 33). Odnosi się do rzeczywistości Boskiej, co tradycyjnie podkreślamy w zapisie.

Zgodnie z zasadą ortograficzną jeśli zaimków używamy w wypowiedziach skierowanych do Boga, to zapisujemy je od wielkiej litery, jak w przykładzie: „bądź wola Twoja”. Z kolei w wypowiedziach o Bogu możemy użyć bądź to wielkiej, bądź małej litery. W tekstach religijnych jest to przeważnie ten pierwszy sposób.

Jeśli natomiast piszemy o rzeczywistości ludzkiej, w tym zwłaszcza o sobie samych, wielka litera będzie niewłaściwa. Różnicę tę widać dobrze w zdaniach: „Byłem w niedoli, a On mnie wybawił” (Ps 116, 6), „A wy za kogo Mnie uważacie?” (Mk 8, 29) albo w parze: „On ich zapytał” i „oni Mu odpowiedzieli” (Mk, 8, 28-29). To błahe może (albo jak byśmy powiedzieli naukowo: zewnętrznojęzykowe) rozróżnienie uzmysławia nam zgoła niebłahe prawdy teologiczne i... zachęca do medytacji nad istotą wielkości.

językoznawca, adiunkt w Instytucie Języka Polskiego na Wydziale Polonistyki UW, kierownik Laboratorium Efektywnej Komunikacji UW. Prezes zarządu Fundacji Języka Polskiego.

2024-09-10 13:40

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Towarzystwa Biblijne: ponad 3,7 tys. języków ciągle jeszcze czeka na tłumaczenie Pisma Świętego

[ TEMATY ]

Biblia

Pismo Święte

język

©robcartorres - stock.adobe.com

Ponad 3,7 tys. języków, a więc przeszło połowa spośród ok. 7,1 tys. istniejących na świecie, czeka nadal na przetłumaczenie na nie całego lub przynajmniej niektórych ksiąg Pisma Świętego. Poza tym „włączenie się do tej różnorodności językowej” może sprzyjać „wzbogaceniu i pogłębieniu naszego zrozumienia słowa Bożego, wcielając je w różne kultury”. Taki pogląd wyraził prof. Alexander Markus Schweitzer, niemiecki teolog, dyrektor wykonawczy Posługi Biblijnej, stojący na czele Globalnego Tłumaczenia Biblii w ramach Zjednoczonych Towarzystw Biblijnych.

W wywiadzie, który ukazał się na stronie Światowej Rady Kościołów (ŚRK), oświadczył on, że dotychczas całą Biblią przełożono na ponad 700 języków, pojedyncze księgi, np. Psalmy czy Ewangelie – na 1,1 tys. a na dalszych ponad półtora tysiąca języków przetłumaczono jedynie Nowy Testament.
CZYTAJ DALEJ

Św. Jan Maria Vianney

Niedziela legnicka 12/2010

[ TEMATY ]

święty

św. Jan Maria Vianney

KS. SŁAWOMIR MAREK

Urodził się 8 maja 1786 r. we Francji, w miejscowości Dardilly, niedaleko Lionu. Był jednym z siedmiorga dzieci państwa Mateusza i Marii Vianney, prostych rolników, posiadających dwunastohektarowe gospodarstwo. Jan już od wczesnych lat ukochał modlitwę. Przykładem i zachętą byli dla niego rodzice, którzy codziennie wieczorem wraz ze swoimi dziećmi modlili się wspólnie. Po latach powiedział: „W domu rodzinnym byłem bardzo szczęśliwy mogąc paść owce i osiołka. Miałem wtedy czas na modlitwę, rozmyślania i zajmowanie się własną duszą. Podczas przerw w pracy udawałem, że odpoczywam lub śpię jak inni, tymczasem gorąco modliłem się do Boga. Jakież to były piękne czasy i jakiż ja byłem szczęśliwy”. Należy pamiętać, iż lata młodości Jana Vianneya, to okres bardzo trudny w historii Francji. W tym czasie bowiem szalała rewolucja, która w dużej mierze przyczyniła się do pogłębienia kryzysu między duchowieństwem a państwem. Walka z Kościołem sprawiła, że wielu księży odeszło od tradycji, składając przysięgę na Konstytucję Cywilną Kleru. Wzrost laicyzacji i głęboko posunięte antagonizmy to tylko główne problemy ówczesnej francuskiej rzeczywistości. Mimo tak trudnych warunków nie zaprzestano sprawowania sakramentów i katechizacji dzieci. Przygotowania do Pierwszej Komunii trwały 2 lata. Spotkania odbywały się w prywatnych domach, zawsze nocą i jedynie przy świecy. Jan przyjął Pierwszą Komunię w szopie zamienionej na prowizoryczną kaplicę, do której wejście dla ostrożności zasłonięto furą siana. Miał on wówczas 13 lat. Od czasu wybuchu Rewolucji w Dardilly nie było nauczyciela. Z pomocą zarządu gminnego otwarto szkołę, w której uczyły się nie tylko dzieci, ale i starsza młodzież, a wśród niej Jan Maria. Przez dwie zimy uczył się czytać, pisać i poprawnie mówić w ojczystym języku. Stał się bliską osobą miejscowego proboszcza i stopniowo dojrzewało w nim pragnienie zostania księdzem. Ojciec początkowo zdecydowanie sprzeciwiał się, bowiem gospodarstwo potrzebowało silnych rąk do pracy, a poza tym brakowało pieniędzy na opłacenie studiów i utrzymanie młodzieńca. Jednak pod wpływem nalegań syna, ojciec ustąpił.
CZYTAJ DALEJ

Pierwszy raz Biblia w wersji cyfrowej częściej kupowana niż w druku

2025-08-04 14:10

[ TEMATY ]

Biblia

Pismo Święte

wersja cyfrowa

wersja drukowana

Adobe Stock

Po raz pierwszy rozprowadzono więcej egzemplarzy Biblii w wersji cyfrowej niż w wersji drukowanej

Po raz pierwszy rozprowadzono więcej egzemplarzy Biblii w wersji cyfrowej niż w wersji drukowanej

Po raz pierwszy w historii rozprowadzono na całym świecie więcej cyfrowych egzemplarzy Pisma Świętego niż drukowanych. Egzemplarzy drukowanych było 22,5 mln, a 25,9 mln egzemplarzy cyfrowych - poinformowało 1 sierpnia niemieckie Towarzystwo Biblijne w Stuttgarcie, powołując się na dane Zjednoczonych Towarzystw Biblijnych. W 2023 r. liczba egzemplarzy drukowanych wyniosła 24,2 mln.

Ponadto w 2024 r. liczba odsłon rozdziałów w aplikacjach Biblii wyniosła około 28,3 mld, które to dane uwzględniono w statystykach po raz pierwszy. Oprócz odsłon rozdziałów w najważniejszych międzynarodowych aplikacjach biblijnych, Światowe Towarzystwo odnotowało w swojej rocznej statystyce około 1,3 miliarda odsłon audiobooków. Wśród nich znalazły się aplikacje od takich dostawców jak YouVersion, BibleBooster i Faith Comes by Hearing
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję