W Polsce i wielu innych krajach udary stanowią trzecią w kolejności przyczynę zgonów. Jednocześnie są główną przyczyną niepełnosprawności osób po 40. roku życia. Chociaż udary mózgu występują najczęściej po 65. roku życia, niestety, zdarzają się również u 30-40-latków.

Ważne rozróżnienie

Powszechnie spotykane określanie udaru jako wylewu jest błędne. W najogólniejszym podziale wyróżnia się dwa rodzaje udarów: krwotoczne i niedokrwienne. Pierwszy rodzaj spowodowany jest wylewem krwi do mózgu i zdarza się rzadziej. Drugi jest wynikiem nagłego zaburzenia dopływu krwi do mózgu. Bezpośrednią przyczyną zaburzenia transportu krwi jest zamknięcie lub znaczne zwężenie tętnicy. Według danych NFZ, w ub.r. w Polsce odnotowano 74,7 tys. przypadków udaru niedokrwiennego. Stanowiły one 87% wszystkich udarów. Śmiertelność w ciągu 7 dni po udarze wyniosła w ub.r. 6,5%, a po 12 miesiącach – 29%.

Czynniki ryzyka

Tak jak w przypadku wielu chorób czynniki ryzyka udaru można podzielić na niemodyfikowalne i modyfikowalne. Do pierwszej grupy zaliczamy wiek (wraz ze starzeniem się organizmu ryzyko udaru wzrasta), predyspozycje genetyczne i rodzinne oraz płeć, bo ryzyko udaru jest większe u mężczyzn. Statystycznie na 100 tys. Polaków udar dotyka 175 mężczyzn i 125 kobiet.

Grupa czynników modyfikowalnych, czyli takich, na które możemy wpływać przez skuteczne leczenie chorób lub zmianę stylu życia, jest dość liczna. Ryzyko udaru znacznie zwiększają m.in. nadciśnienie tętnicze i choroby serca – zwłaszcza migotanie przedsionków, a także cukrzyca, choroby naczyń krwionośnych, zespół bezdechu sennego. Udowodniono również związek między zwiększonym ryzykiem udaru a otyłością, paleniem papierosów i nadużywaniem alkoholu, a także niską aktywnością fizyczną. Stąd wniosek, że dla zapobiegania udarowi ważne są diagnozowanie i systematyczna kontrola wymienionych wcześniej chorób przewlekłych, zwłaszcza nadciśnienia tętniczego, które nie powinno osiągać dopuszczalnych granic 140/90. Wdrożenie profilaktyki antyudarowej, która jednocześnie będzie zapobiegać innym chorobom, to przede wszystkim porzucenie palenia papierosów i restrykcyjne ograniczenie spożycia alkoholu, zmiana nawyków żywieniowych na zdrowsze i sprzyjające utrzymaniu prawidłowej masy ciała oraz ruch i aktywność na miarę aktualnych możliwości fizycznych.

Objawy udaru

W przypadku udaru liczy się czas – szybko podjęte leczenie to szansa na uratowanie pacjenta i zminimalizowanie skutków udaru. Dlatego od wielu lat prowadzone są akcje edukacyjne na temat udaru, zwłaszcza rozpoznania objawów, które powinny być dla otoczenia sygnałem do natychmiastowego wezwania pomocy lekarskiej. Objawy udaru to: kłopoty z mówieniem i rozumieniem tego, co mówią inni; paraliż lub drętwienie twarzy, rąk lub nóg, często tylko po jednej stronie ciała; problemy z widzeniem w jednym oku lub w obu; nagły i silny ból głowy, któremu mogą towarzyszyć nudności lub wymioty; kłopoty z poruszaniem się. Leczenie ostrej fazy udaru powinno się odbywać na specjalistycznym oddziale udarowym. Również ważne jest odpowiednio szybkie wdrożenie rehabilitacji w celu usprawnienia chorego i przywrócenia utraconych funkcji. Nie zawsze jest to możliwe. U części chorych niedowład lub paraliż i inne objawy pozostają na długie miesiące lub na całe życie.

Artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady medycznej.