Życie i działalność

Józef Sebastian Pelczar przyszedł na świat w Korczynie k. Krosna 17 stycznia 1842 r. jako syn Wojciecha i Marii Pelczarów. Dwa dni później został ochrzczony. Po ukończeniu Szkoły Trywialnej w Korczynie uczęszczał do Szkoły Głównej i początkowo do Gimnazjum w Rzeszowie. Myśląc o kapłaństwie, przeniósł się do Niższego Seminarium Duchownego w Przemyślu i tam zdał egzamin dojrzałości. W przemyskim Seminarium Duchownym przygotowywał się do święceń kapłańskich, które otrzymał 17 lipca 1864 r. Po roku wikariatu w Samborze został skierowany do Rzymu, gdzie w dwa lata uzyskał doktoraty z teologii i z prawa kanonicznego. Gdy wrócił do kraju, krótko pracował jako wikariusz w Wojutyczach i ponownie w Samborze. Od 1869 r. pełnił różne funkcje w Seminarium Duchownym w Przemyślu. Był kolejno prefektem i profesorem teologii pastoralnej i prawa kanonicznego, głosił wiele kazań, spowiadał. Działał także na polu społecznym, m.in. współdziałając ze Stowarzyszeniem "Gwiazda", gromadzącym młodych rzemieślników.
19 marca 1877 r. otrzymał nominację na profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Objął tam Katedrę historii Kościoła i Prawa Kanonicznego, a następnie przeniósł się na Katedrę Teologii Pastoralnej. W 1880 r. został kanonikiem katedralnym, dwukrotnie wybierano go na dziekana Wydziału Teologicznego UJ, a w roku akademickim 1882/83 został rektorem tej uczelni. Za jego rektorstwa i jego staraniem rozpoczęto budowę Collegium Novum, a ponadto Uniwersytet uzyskał teren pod budowę klinik uniwersyteckich. Od 1885 r. pełnił ważne funkcje w Kurii Biskupiej, m.in. referenta konsystorskiego, egzaminatora prosynodalnego, obrońcy węzła małżeńskiego, cenzora książek religijnych... Zabłysnął jako kaznodzieja i mówca, a także jako autor licznych dzieł historycznych i ascetycznych, m.in. w "krakowskim" okresie życia napisał trzytomową książkę pt. Pius IX i jego pontyfikat, a czterokrotnie wydał główne dzieło ascetyczne pt. Życie duchowne, czyli doskonałość chrześcijańska. Ponadto prowadził Sodalicję Mariańską kapłanów. Udzielał się także społecznie, będąc m.in. prezesem Towarzystwa Oświaty Ludowej oraz Towarzystwa św. Łukasza czy uczestnicząc w działalności Towarzystwa św. Wincentego à Paulo lub we wspieraniu kuchni studenckiej s. Samueli, felicjanki.
27 lutego 1899 r. otrzymał prekonizację na biskupa w Przemyślu, gdzie krótko pełnił obowiązki sufragana. Po śmierci bp. Łukasza Soleckiego, 2 marca 1900 r., objął zarząd diecezją jako wikariusz kapitulny, a od 13 stycznia 1901 r. - jako ordynariusz. Z wielką gorliwością podejmował duszpasterstwo, wizytował parafie, brał udział w różnych uroczystościach na terenie diecezji i poza jej granicami, kierował liczne listy pasterskie tak do wiernych, jak i do kapłanów, organizował spotkania dekanalne. W 1902 r. zwołał synod diecezjalny, pierwszy na ziemiach polskich od 1723 r., oraz uzupełniał go w dwu kongregacjach synodalnych, w 1908 i 1914 r.
Szczególnie leżały mu na sercu dwie sprawy: pomnożenie placówek duszpasterskich i nauczanie religii w szkołach ludowych. W czasie 25-letniej posługi w diecezji przemyskiej erygował w niej 11 nowych parafii i 60 wikariatów. Spośród wielu budowanych i odbudowywanych kościołów zadbał o remont katedry, odbudowę kościoła Najświętszego Serca Jezusa w Przemyślu i wystrój wewnętrzny nowego kościoła w Korczynie. Nakazał także regularne nauczanie religii w szkołach, poza siedzibą parafii. W 1902 r. założył Małe Seminarium. Wdrożył w życie Kronikę Diecezji Przemyskiej, wybudował dom dla stowarzyszeń rzemieślniczych, takich jak: "Przyjaźń" i "Towarzystwo im. T. Kościuszki". W 1905 r. powołał Związek Katolicko-Społeczny, który w 1910 r. połączył z Bractwem Najświętszej Maryi Panny Królowej Korony Polskiej. W 1911 r. zorganizował kongres mariański. Wiele starań włożył w założenie Hospicjum Polskiego dla księży odbywających studia w Rzymie. W czasie I wojny światowej, razem z krakowskim Komitetem Biskupim, zorganizował akcję charytatywną na rzecz ofiar wojny. Do dziś istnieje założone przez niego Muzeum Diecezjalne w Przemyślu, gromadzące zabytki sztuki sakralnej.

Zakonodawca

Zachęcony przez kard. Albina Dunajewskiego, 15 kwietnia 1894 r. założył Zgromadzenie Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego dla szerzenia kultu Serca Bożego i posługi służącym i chorym po domach. Sam będąc tercjarzem franciszkańskim, 16 listopada 1908 r. uzyskał dla Zgromadzenia agregację do Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych. Pierwszą przełożoną była służebnica Boża - m. Klara Szczęsna (1863-1916), wierna współpracownica Założyciela.
Za jego życia Zgromadzenie zaistniało w Galicji i Królestwie, a także we francuskiej Alzacji. Z biegiem czasu podejmowało inne jeszcze zadania. Obecnie Siostry Sercanki liczą 550 członkiń pracujących w 72 wspólnotach. Dom generalny ma swą siedzibę w Krakowie. Na terenie Polski istnieją dwie prowincje: Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Częstochowie i św. Józefa w Rzeszowie. Ponadto 6 domów liczy prowincja św. Małgorzaty Marii we Francji; 6 domów - prowincja Najświętszego Serca w USA. Od 1981 r. Siostry Sercanki pracują w Boliwii (4 domy); od 1976 r. - w Benghazi (Libia). Po 5 wspólnot znajduje się zarówno we Włoszech, jak i na Ukrainie. Po 108 latach istnienia Zgromadzenie kontynuuje swą działalność według charyzmatu swego Założyciela.
Bł. Józef Sebastian Pelczar był człowiekiem niezłomnej wiary: "Dzięki Bogu nie pozwoliłem sobie nigdy na najlżejsze nawet powątpiewanie przeciwko wierze" (Autobiografia). Z wiary płynęła nadzieja na życie wieczne, dlatego w ostatniej chorobie powiedział: "Jeżeli wolą Bożą jest, aby ta choroba była ostatnią w moim życiu, gotów jestem na śmierć, na którą zresztą całe życie się gotowałem".