Skąd wzięły się szopki krakowskie?

Tradycja budowania szopek krakowskich jest żywa od średniowiecza. Zwyczaj ten rozpropagowali franciszkanie, począwszy od XIII wieku. Zakonnicy z poszczególnych klasztorów rywalizowali ze sobą, prześcigając się w wymyślnych formach i dekoracjach. Szopki budowane były z drewnianych elementów, w formie stajenki, w której znajdowały się figurki uczestniczące w scenie Bożego Narodzenia. Rozwój formy szopki, a także coraz większe i coraz bardziej gwarne widowiska towarzyszące ich pokazom spowodowały wyjście szopek na krakowskie ulice. Do grona konstruktorów tych niewielkich form dołączyło środowisko krakowskich żaków, uczniów szkół parafialnych oraz miejskich rzemieślników. W Krakowie wyodrębniła się szczególnie interesująca forma szopki – fantazyjna budowla z symetrycznymi wieżami i wieloma kondygnacjami, zawierająca wiele elementów krakowskiej architektury.

Kraków – serce szopkarstwa

W XIX wieku na krakowskim Rynku Głównym odbywały się występy grup muzykantów połączone z prezentacją szopek. Najzamożniejsi mieszkańcy Krakowa zapraszali zespoły z najbardziej fantazyjnymi szopkami do swoich domów. Szopkarze, którzy mieli mniej szczęścia, pozostawali na rynku, prezentując swoje widowiska dla pozostałych mieszkańców miasta. Publiczność nagradzała występy pieniędzmi i poczęstunkami. W ten sposób rozpoczęła się rywalizacja grup szopkarskich, często funkcjonujących w obrębie jednej rodziny, jak np. wielopokoleniowa rodzina Malików. Pierwszy konkurs szopek krakowskich urządzono w 1937 roku. Druga wojna światowa na krótko przerwała ten zwyczaj, ale od 1945 roku ponownie odbywają się konkursy szopkarskie. W każdy pierwszy czwartek grudnia wytwórcy szopek prezentują swoje dzieła publiczności pod pomnikiem Adama Mickiewicza w Krakowie. Na dźwięk hejnału mariackiego twórcy szopek wraz ze swoimi dziełami tworzą barwny korowód. Kolędnicy prowadzą wszystkich uczestników konkursu do Muzeum Krakowa, gdzie jury dokonuje wyboru najpiękniejszej szopki roku w kilku kategoriach.

Szopka krakowska – tradycja wielopokoleniowych rodzin

Szopki krakowskie są dziełem amatorskim, a tradycja ich budowania jest kultywowana przez wielopokoleniowe rodziny. Forma tych wspaniałych budowli rozwija się z każdym rokiem. Autorzy nieustannie podnoszą poprzeczkę, poszukując nowych wyzwań i czerpiąc inspiracje z architektury Starego Miasta w Krakowie. Wraz ze zmianami w wyglądzie szopek unowocześniana jest technologia mechanizmów ruchomych i oświetlenia. Sztywne reguły konkursów szopkarskich wymagają pracy rękodzielniczej na wysokim poziomie oraz wykorzystania tradycyjnego połyskliwego materiału do okładziny szopek, jakim jest staniol, czyli cienka aluminiowa folia w wielu kolorach. Wspaniała tradycja, jedyna taka na świecie, została uhonorowana w 2018 roku wpisaniem na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. Szopka Krakowska jako fenomen kulturowy pokazywana jest na licznych wystawach na całym świecie. W 2015 roku największa konkursowa szopka krakowska państwa Markowskich, o wysokości ponad pięciu metrów, była pokazywana w katedrze Notre Dame w Paryżu. Zachwycające formą i barwą budowle oczarowały swoim pięknem publiczność od Hiszpanii przez Francję, Niemcy, Litwę, Białoruś po Japonię i Kanadę.

Prezentowane na wystawie szopki krakowskie pochodzą ze zbiorów Muzeum Krakowa, z kolekcji Państwa Markowskich oraz innych kolekcji prywatnych.

Podziel się cytatem

Warszawską ekspozycję tworzy 50 niezwykle fantazyjnych i kunsztownie wykonanych tradycyjnych szopek, które zachwycają niezwykłą formą, pełnią kolorów i precyzją wykonania. Wystawa „Szopki krakowskie” w Zamku Królewskim w Warszawie otwarta jest od 10 grudnia 2021 do 2 lutego 2022 roku. Więcej szczegółów na stronie internetowej i mediach społecznościowych Zamku Królewskiego w Warszawie.