Wcielone do Polski w 1945 r. tzw. Ziemie Odzyskane formalnie objęte były w zdecydowanej większości jurysdykcją niemieckich władz kościelnych. Należały do archidiecezji wrocławskiej, diecezji berlińskiej, diecezji warmińskiej, niezależnej prałatury pilskiej, diecezji gdańskiej oraz skrawków wchodzących w skład archidiecezji praskiej, diecezji ołomunieckiej i diecezji budziszyńskiej.

W 1945 Prymas Polski kard. August Hlond otrzymał od papieża Piusa XII nadzwyczajne pełnomocnictwa dla uregulowania życia kościelnego w powojennej Polsce. Na mocy tych pełnomocnictw kard. Hlond mianował administratorów apostolskich dla tych ziem, którzy 1 września 1945 r. objęli 5 jednostek kościelnych: diecezję gdańską, diecezję warmińską oraz administratury apostolskie z siedzibami we Wrocławiu, Opolu i Gorzowie.

Było to rozwiązanie o charakterze tymczasowym, służące przede wszystkim kwestiom duszpasterskim. W kolejnych latach, trudnych również z uwagi na presję wywoływaną przez wrogi wobec Kościoła komunistyczny rząd Polski, następowały działania w kierunku stabilizacji polskiej administracji kościelnej na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Z perspektywy Watykanu ostateczne uregulowane przynależności kościelnej tych terenów mogło być jednak możliwe dopiero po uznaniu granicy na Odrze i Nysie przez Niemcy (RFN).

Nastąpiło to 7 grudnia 1970 r. Ówczesny premier PRL Józef Cyrankiewicz i kanclerz RFN Willy Brandt podpisali układ o podstawach normalizacji wzajemnych stosunków miedzy Polską a RFN, ratyfikowany półtora roku później, 3 czerwca 1972 r. przez Bundestag. W ramach układu oba państwa uznawały granicę na Odrze i Nysie za obowiązującą i nienaruszalną oraz oświadczały, że nie mają wobec siebie roszczeń terytorialnych i nie będą ich wysuwać w przyszłości.

W 1971 r. między władzami PRL a Stolicą Apostolską prowadzone były rozmowy, w wyniku których doszło do normalizacji roboczych stosunków między PRL a Watykanem, choć bez przywrócenia oficjalnych stosunków dyplomatycznych.

W tej sytuacji możliwe stało się już ustanowienie na terenach włączonych do Polski po wojnie nowej administracji kościelnej. Wydana przez Pawła VI 28 czerwca 1972 r. bulla „Episcoporum Poloniae coetus” ustanawiała cztery nowe diecezje: diecezję opolską i diecezję gorzowską – podległe metropolii wrocławskiej oraz diecezję szczecińsko – kamieńską i diecezję koszalińsko – kołobrzeską – podległe metropolii gnieźnieńskiej.

Bulla odłączała też diecezję warmińską od metropolii wrocławskiej przyłączając ją do metropolii warszawskiej, zaś podlegającą dotąd bezpośrednio Stolicy Apostolskiej diecezję gdańską włączała pod jurysdykcję metropolity gnieźnieńskiego.

Metropolitą wrocławskim mianowany został abp Bolesław Kominek, ordynariuszem warmińskim – bp Józef Drzazga. W diecezji gdańskiej już od 1964 r. biskupem ordynariuszem był wcześniejszy koadiutor, bp Edmund Nowicki.

Biskupi ordynariusze mianowani też zostali w nowopowstałych diecezjach: w diecezji opolskiej – bp Franciszek Jop, w diecezji gorzowskiej – bp Wilhelm Pluta, w diecezji szczecińsko – kamieńskiej – bp Jerzy Stroba, w diecezji koszalińsko – kołobrzeskiej – bp Ignacy Jeż.

Kolejnej reorganizacji struktur kościelnych w Polsce dokonał papież Jan Paweł II bullą „Totus Tuus Poloniae populus” z 25.03.1992 r. W ramach tych zmian – które objęły wszystkie diecezje w Polsce – diecezja gorzowska została przemianowana na zielonogórsko-gorzowską, a jej stolicę przeniesiono do Zielonej Góry.

(na podst. Tomasz Kośmider, Administracja Kościoła rzymskokatolickiego na Ziemiach Odzyskanych w latach 1945-1972, Saeculum Christianum : pismo historyczno-społeczne 6/2, 139-149,1999)