Jak wyglądał jako niemowlak? Do kogo był podobny? Najwcześniejsza ocalała fotografia przedstawia go dopiero jako rocznego, może półtorarocznego chłopczyka. Została wykonana zapewne w 1908 roku.

Ubrany jest w elegancką sukieneczkę z marynarskim kołnierzem i falbanką, w białe rajstopy i buciki. Ma pogodny wyraz twarzy, ale wyraźnie pozuje do zdjęcia. Siedzi na kolanach ojca, ubranego w mundur wojskowy z trzema srebrnymi gwiazdkami po obu stronach kołnierza. Obok, na krześle w stylu secesji, siedzi matka dziecka, elegancka kobieta, uczesana w kok, w sukni z kamizelą obszytą plisami z futra. Ma na sobie biżuterię: obrączkę, pierścionek, bransoletkę, kolczyki. Do takiego zdjęcia z pewnością należało się przygotować, tym bardziej, że zostało wykonane w zakładzie Barucha Hennera – znanego fotografa krakowskiego, mającego swój zakład przy ulicy Szewskiej 27.

Synem więcej zajmowała się matka, ojciec pracował zawodowo, by zarobić na utrzymanie. Jaka była atmosfera religijna w ich domu w Krowodrzy? Odpowiedzi szukam u Wojtyłów w Czańcu, gdzie była kolebka tej rodziny. Stamtąd wywodził się dziadek Karola Wojtyły seniora, pradziadek Edmunda, który wywędrował w poszukiwaniu pracy do Lipnika, potem do Białej Krakowskiej. Rodziny utrzymywały jednak żywy kontakt i spotykały się właśnie w Czańcu. Dlatego autentycznie brzmi przekaz rodzinny, że oboje rodzice bardzo troszczyli się, aby wpoić synowi wiarę i to wszystko, co z niej wynika.

Jan Wojtyła z Czańca wspomina:

– Zarówno Emilia, jak i Karol pochodzili z rodzin religijnych, o silnie zakorzenionej wierze, i w takim duchu wychowywali Edmunda. Zdawali sobie sprawę, że nie ma nic cenniejszego, niż dać dziecku Boga.

Podziel się cytatem

To rodzice uczyli dziecko znaku krzyża, składali jego ręce do pierwszej modlitwy. Oboje też codziennie wieczorem na klęczkach odmawiali z nim pacierz. Trudno już tylko ustalić, czy byli bardziej związani z usytuowanym w centrum Krakowa kościołem garnizonowym św. św. Piotra i Pawła czy z pobliskim parafialnym.

Tak czy inaczej, Mundek od niemowlaka uczestniczył we mszy świętej w każdą niedzielę. Najpierw w wózku, stopniowo zaś coraz bardziej aktywnie i świadomie.

– Była to rodzina rozmodlona, mająca wewnętrzną głębię – podkreśla Maciej Wojtyła z Czańca.

Codzienność upływała im w ściśle wyznaczonym rytmie roku kościelnego, a wiara w Boga stanowiła nieodłączną i ważną część życia. Śmiało można powiedzieć, że Mundek miał ją niejako wpisaną w DNA. Z takim posagiem wyruszy w świat, gdy dorośnie.

Tradycję rodzinną stanowiły również wspólne pielgrzymki do sanktuarium maryjnego w Kalwarii Zebrzydowskiej. Mundek już jako małe dziecko spacerował po słynnych kalwaryjskich dróżkach i poznawał stacje Drogi krzyżowej. Zadbał o to jego ojciec, który wyniósł ten zwyczaj ze swego dzieciństwa, z domu w Czańcu.

Maciej Wojtyła wspomina:

– Nasza mama opowiadała, że kiedy Emilia z Karolem przyjeżdżali do Czańca w odwiedziny, Mundek wielokrotnie słyszał opowieści o rodzinnych pielgrzymkach do Kalwarii Zebrzydowskiej. Prowadził je stryj, Franciszek Wojtyła, który też był znakomitym śpiewakiem.

Takie kultywowanie tradycji czyniło bogatszym wnętrze dorastającego chłopca.

Krewni są też przekonani, że syn Wojtyłów wychowywał się w rodzinie na swój sposób elitarnej.

– Matka – pani z miasta, wolała pokazywać mu zabytki Krakowa niż nasze wiejskie klimaty, stąd gdy Edmund kiedyś do nas przyjechał, miał wielką frajdę, gdy zobaczył na żywo krowę – śmieje się Jan Wojtyła. – Niewątpliwie zawód ojca dodawał prestiżu. Cała wieś podziwiała, gdy Wojtyła szedł do nas z dworca kolejowego w mundurze, trzymając dumnie syna za rękę4.

Faktycznie, gdy ojciec był w pracy, matka miała czas, by pokazywać synowi Kraków. Lubiła swe rodzinne miasto. Miała tam także braci i siostry, którzy założyli już swoje rodziny, było więc kogo odwiedzić.

Nadto mąż jednej z jej sióstr, czyli wujek Edmunda, był właścicielem znanej krakowskiej restauracji, która obok Hawełki i Wentzla stanowiła miejsce spotkań towarzyskich. W takiej atmosferze dorastał Mundek, który już w dzieciństwie spacerował z matką po królewskim grodzie, przechadzał się po Rynku albo wzdłuż Wisły, podziwiał Wawel. To go kształtowało, czyniło jego umysł wrażliwym na małą ojczyznę, do czego wielką wagę przykładał także jego ojciec, podoficer Karol Wojtyła.

Matka pokazywała synowi w Krakowie także majestatyczne świątynie. Wśród nich tę jedną, ukochaną, czyli parafialny kościół jej dzieciństwa pod wezwaniem św. Mikołaja. To ten święty był ważny w rodzinie Wojtyłów, także, jak się później okazało, w życiu Edmunda.

W Wadowicach po raz pierwszy

We wrześniu 1912 roku Mundek miał już skończone sześć lat i został uczniem pierwszej klasy szkoły powszechnej, zapewne w swej rodzinnej Krowodrzy.

Jednak już po kilku miesiącach było wiadomo, że pozostanie w niej tylko rok. To w związku ze zmianą pracy ojca. Tak to już bowiem jest, że losy rodzin wojskowych zależą od miejsca, w którym ojciec w danym momencie pełni służbę.

Gdy Karol Wojtyła w 1900 roku skończył dwadzieścia jeden lat i osiągnął wiek poborowy, został powołany do armii austriackiej, nazwanej oficjalnie cesarsko-królewską. Stawił się na komisję w Wadowicach, gdzie, jak można było się spodziewać, został przydzielony do 56. Pułku Piechoty cesarsko-królewskiej armii austro-węgierskiej, zwanego Wadowickim, rekrutującego żołnierzy z  powiatów: Wadowice, Żywiec, Oświęcim. Na tych terenach mieszkała ludność przeważnie polska, dlatego zdecydowaną większość składu osobowego pułku wadowickiego stanowili Polacy. Główny sztab pułku i zasadnicza jego część stacjonowały w Krakowie i stanowiły element obrony tamtejszej twierdzy, natomiast w Wadowicach, przy ulicy Lwowskiej 40, pozostawał batalion zapasowy i batalion uzupełnień.

Gdy Karol Wojtyła zakończył obowiązkową trzyletnią służbę wojskową, pozostał w wojsku, ale nie w służbie czynnej, lecz kancelaryjnej. Przyjęto go do tej pracy chętnie, gdyż bardzo dobrze posługiwał się językiem niemieckim, zarówno w mowie, jak i piśmie. Nadto zyskał opinię, „jako sumienny i  pracowity, z  silnie rozwiniętym poczuciem obowiązku, a przy tym dobrze ułożony i dbały o  honor. Pracował więc w adiutanturze swego pułku w Krakowie.

Po dwunastu latach od rozpoczęcia służby wojskowej zwrócił się do dowództwa z prośbą o przejście – w ramach swojej jednostki – do służby cywilnej. Musiał więc wrócić do Wadowic, gdzie znajdowała się komisja rekrutacyjna jego pułku, czyli wojskowa komenda uzupełnień. Decyzję otrzymał już w lutym 1913 roku. Do koszar wadowickich miał jednak przenieść się natychmiast z racji na obowiązkowe trzymiesięczne praktyki „na wojskowego urzędnika ewidencyjnego”. Edmund pozostał więc w Krowodrzy-Krakowie tylko z matką. Rodzice postanowili, że nie będzie zmieniał szkoły w połowie roku. Dopiero gdy ukończy pierwszą klasę, cała rodzina znowu będzie razem.

Materiał prasowy

***

W Wadowicach Wojtyłowie wynajęli kawalerkę w jednopiętrowej kamienicy, położonej niemal naprzeciw koszar, przy ulicy Lwowskiej 257 (obecnie 1 Maja).

Sam dom, do którego przybył siedmioletni Mundek ze swoimi rodzicami, przetrwał do dziś.

– Nie zachowały się natomiast informacje, który to był dokładnie lokal i na którym piętrze, na pewno jednak w tym gmachu, gdyż tam znajdowały się służbowe mieszkania dla wojskowych z pobliskich koszar – tłumaczy Michał Siwiec-Cielebon.

Tutaj mały Mundek miał się teraz poczuć jak w domu. Otoczenie miał inne niż w Krakowie. Najbliżej było nie do parku, ale do austriackich koszar cesarsko-królewskich, w których stacjonował jeden z batalionów 56. Pułku Piechoty Ziemi Wadowickiej, w których teraz pracował jego ojciec. Usytuowana po drugiej stronie ulicy jednostka, przy ówczesnej szosie wiedeńskiej, stanowiła wizytówkę miasta. Budynek zresztą ocalał. To dwupiętrowy gmach z 1827 roku, z wewnętrznym dziedzińcem otoczonym arkadowymi korytarzami, po których biegał czasem mały Mundek, gdy odwiedzał ojca w pracy.

Mundur taty mu imponował (Wojtyłę nadal obowiązywał służbowy strój, na noszenie ubrania cywilnego musiał każdorazowo uzyskać zgodę dowództwa).

– Mundek nie jeden raz słyszał, jak mówiliśmy, że jego ojciec to elegancki gość w mundurze, „pański gość”, człowiek z wyższej sfery – relacjonuje Jan Wojtyła.

Chłopiec poznawał nową okolicę, razem z matką odwiedzał okoliczne sklepy, zwłaszcza ten z rowerami, który miał siedzibę w tej samej kamienicy, w której mieszkali Wojtyłowie, czy położony tuż obok sklep z zabawkami. Wakacje stanowiły dobrą okazję, by Mundek zaaklimatyzował się w nowym otoczeniu, by zaprzyjaźnił się z miastem. Rodzice zadbali zresztą o to, by poznał ważne punkty, wśród nich kościoły.

We wrześniu 1913 roku syn Wojtyłów rozpoczął naukę w drugiej klasie. Nowi koledzy, nowi nauczyciele. Na początku był wyobcowany, wszystkie dzieci już dobrze się znały. Ale szybko zyskał przyjaciół, tym bardziej, że chłopców łączyła nie tylko szkoła, ale także wspólne pasje – piłka nożna czy wyprawy nad rzekę.

Edmund był uczniem czteroklasowej Szkoły Powszechnej im. Stanisława Jachowicza przy ulicy Młyńskiej (obecnie Legionów). Jest tam zapisany w katalogu uczniów: „W roku szkolnym 1913/14 uczniem klasy II był Edmund Wojtyła, syn Karola, podoficera rachunkowości, zamieszkałego przy ulicy Lwowskiej nr 257”.

Podobnie jak wcześniej w Krakowie, tak i teraz w Wadowicach matka nie podejmowała pracy zawodowej. Dzięki temu mogła dopilnować syna, czekała na niego z gorącym obiadem, gdy wracał po lekcjach do domu, dbała, by się uczył.

– Poświęcała mu wiele czasu. Zależało jej przede wszystkim na dwóch kwestiach: aby przekazać synowi mocne podstawy wiary oraz by dobrze go wykształcić – opowiada Jan Wojtyła.

Podziel się cytatem

Ale nie była rygorystyczna. Mały Mundek miał czas również na zabawę. Poznawał wciąż nowe dla niego miasto, tak pięknie położone nad Skawą. To wzdłuż tej właśnie rzeki po południu często udawał się na spacery także z ojcem, gdy tylko ten wrócił z pracy. Dużo rozmawiali wtedy na różne tematy, zwłaszcza religijne i historyczne. Karol w ten sposób kształtował duszę i osobowość syna. Wskazywał mu, co w życiu jest najbardziej istotne.

Niekiedy też matka zabierała Edmunda na zakupy, przeważnie na Rynek. Ulica Lwowska przy której mieszkali, prowadziła prosto do centrum miasta, a tam znajdował się słynny dzisiaj, pulsujący życiem Rynek wadowicki, otoczony zabytkowymi kamieniczkami i sklepami. Mundek dzielnie pomagał mamie, zwłaszcza gdy chodzili na targ. Ówczesne Wadowice słynęły z targów czwartkowych, znanych od wieków. Zachowały się nawet zdjęcia, na których widać rolników sprzedających warzywa, owoce i inne produkty.

Rodzice kochali Edmunda całym sercem. Czynili wszystko, by miał jak najwspanialsze dzieciństwo.

Podziel się cytatem

Fragment pochodzi z książki: Milena Kindziuk, Edmund Wojtyła. Brat św. Jana Pawła II, WAM, Kraków 2022. ZOBACZ