Małżeństwo ma wielką wartość dla chrześcijańskiej wspólnoty, a w sposób szczególny dla małżonków. Narzeczeni muszą być więc odpowiednio przygotowani, by jak najlepiej mogli przyjąć łaski płynące z tego sakramentu. Jak podkreśla Jan Paweł II w „Familiaris consortio”, „szczególnej uwagi duszpasterskiej wymaga wzrastająca liczba małżeństw mieszanych, zawieranych pomiędzy katolikami i ochrzczonymi niekatolikami, jak również pomiędzy katolikami i nie ochrzczonymi. (...) Specjalne przygotowanie do tego rodzaju małżeństwa domaga się podjęcia wszystkich rozsądnych wysiłków, aby przygotowujący się dobrze zrozumieli naukę katolicką o tym, czym jest małżeństwo i jakie stawia wymagania”. Od chrześcijan żyjących w małżeństwach mieszanych wymaga się więc wysokiego stopnia wierności wobec własnego Kościoła, ale także ekumenicznej gotowości zrozumienia współmałżonka.
Ze względu na to, iż brak jedności wyznania nie służy dobru wiary, jedności małżeństwa i religijnemu wychowaniu dzieci, Kościół jest niechętnie nastawiony do małżeństw mieszanych. Zgadza się na nie pod warunkiem złożenia przez stronę katolicką tzw. oświadczeń i przyrzeczeń, że uczyni ona wszystko, by w tym związku nie osłabić swej wiary i że dzieci będzie się starać wychować po katolicku. Kodeks Prawa Kanonicznego włączył przygotowanie do małżeństwa do obowiązków wspólnoty Kościoła, a zwłaszcza duszpasterzy. Pomoc ta powinna polegać na katechizowaniu dzieci, młodzieży i dorosłych w zakresie znaczenia małżeństwa chrześcijańskiego oraz obowiązków małżonków i rodziców chrześcijańskich, przygotowaniu narzeczonych do zawarcia małżeństwa, owocnym przeżyciu liturgicznego obrzędu zaślubin oraz wspomaganiu zaślubionych, by wiernie dochowując i broniąc przymierza małżeńskiego, dążyli do coraz do świętszego i pełniejszego życia w rodzinie (kan. 1063 KPK).
Konferencja Episkopatu Polski wskazuje trzy etapy przygotowania do małżeństwa: przygotowanie dalsze - obejmujące katechizację w rodzinie, szkole i grupach rówieśniczych; bliższe - służące rozeznaniu własnego powołania oraz bezpośrednie rozpoczynające się zawarciem zaręczyn i obejmujące spotkanie narzeczonych z kapłanem w kancelarii parafialnej, katechezy przedślubne, dni skupienia dla narzeczonych, spowiedź przedślubną, rozmowę dotyczącą wiedzy religijnej oraz konsultacje w poradni życia rodzinnego.

Warunki i dokumenty

Należy upewnić się, że nic nie stoi na przeszkodzie do ważnego i godziwego zawarcia małżeństwa. Stwierdza się to podczas badania kanonicznego narzeczonych, które winien przeprowadzić proboszcz parafii zamieszkania jednego z nupturientów lub inny kapłan do tego delegowany. W przypadku tułaczy - proboszcz parafii ich aktualnego miejsca przebywania. Proboszcz przeprowadza dochodzenie przedślubne nawet wtedy, gdy małżeństwo ma być zawarte w innej parafii. Zadaniem duszpasterza jest ustalenie na podstawie dokumentów cywilnych danych personalnych osób oraz ich faktycznego zamieszkania. Istotne jest upewnienie się, że nupturienci są stanu wolnego. Duchowny powinien pouczyć stronę niekatolicką o obowiązku zgłoszenia się do swego duszpasterza w celu załatwienia wymagań prawnych jej Kościoła i uzyskania potrzebnych dokumentów (metryka chrztu z adnotacją lub świadectwem wolnego stanu). W przypadku niemożności otrzymania dokumentów, należy je sporządzić na podstawie zeznania zaprzysiężonych świadków. Kościół katolicki nie akceptuje rozwodów, dlatego, jeśli któraś ze stron zawarła wcześniej związek małżeński (wyznaniowy lub cywilny) lub pozostają wątpliwości co do stanu wolnego nupturientów, należy zwrócić się do kurii biskupiej lub do sądu kościelnego o weryfikację.
Wśród wymaganych dokumentów powinno być świadectwo bierzmowania strony katolickiej. Jeżeli katolik nie przyjął sakramentu bierzmowania, powinien to uczynić przed zawarciem małżeństwa, gdy to jest możliwe bez poważnej trudności. Zaleca się także przystąpienie do sakramentu pokuty i Eucharystii. Duszpasterz powinien zażądać od strony katolickiej świadectwa ukończenia kursu przedmałżeńskiego, katechizacji i odbycia spotkań w katolickiej poradni życia rodzinnego, a od strony niekatolickiej uzupełnienia wymaganej wiedzy w zakresie małżeństwa i rodziny. Powinien także zbadać, czy istnieje pełna dobrowolność obydwu stron, i że niczego nie ukrywają, wyeliminować istnienie przeszkody zrywającej, sprawdzić, czy nie decydują się na małżeństwo, wyrażając zgodę pod warunkiem dotyczącym przyszłości oraz upewnić się co do świadomości zawierania małżeństwa nierozerwalnego, wyłącznego i sakramentalnego. Do dokumentacji przedmałżeńskiej dołącza się potwierdzenie wygłoszenia zapowiedzi przedślubnych. Narzeczeni pragnący zawrzeć małżeństwo ze skutkami cywilnymi (tzw. ślub konkordatowy) muszą dostarczyć duchownemu zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa pobrane z Urzędu Stanu Cywilnego, zaś duszpasterz ma obowiązek poinformować ich o treści przepisów prawa polskiego. W sytuacji, gdy narzeczeni wcześniej zawarli ślub cywilny, należy przedstawić dokument to potwierdzający. Możliwe jest także małżeństwo tylko kanoniczne bez skutków cywilno-prawnych przewidzianych przez prawo polskie, ale wyłącznie z ważnych przyczyn.

Zezwolenie lub dyspensa

Dokumentem wymaganym do zawarcia małżeństwa mieszanego jest zezwolenie (różnica wyznania) lub dyspensa (różnica religii) ordynariusza miejsca. Katolickie prawo kościelne rozróżnia małżeństwo między ochrzczonym (katolikiem) a nieochrzczonym oraz małżeństwo między katolikiem i chrześcijaninem nienależącym do Kościoła katolickiego. Dyspensa od przeszkody różnicy religii jest konieczna w przypadku, gdy jedna ze stron jest nieochrzczona, lub której chrzest nie jest uznawany przez Kościół katolicki. Małżeństwo z osobą ochrzczoną, ale niekatolikiem jest zabronione bez zezwolenia ordynariusza miejsca. Gdyby jednak takie małżeństwo zostało zawarte w Kościele katolickim lub prawosławnym, jest ważne, ale niegodziwe. W przypadku małżeństwa strony katolickiej z osobą nieochrzczoną występuje przeszkoda zrywająca, zawarte więc bez dyspensy jest nieważne.
Ordynariusz miejsca może udzielić zgody na małżeństwo mieszane, gdy strona katolicka oświadczy na piśmie, że jest gotowa odsunąć od siebie niebezpieczeństwo utraty wiary oraz złoży przyrzeczenie, że uczyni wszystko, aby zachować praktykowanie wiary i że dzieci z tego małżeństwa zostaną ochrzczone i wychowane w Kościele rzymskokatolickim. Druga strona winna być powiadomiona o zobowiązaniu złożonym przez stronę katolicką oraz powinna przedstawić na piśmie oświadczenie o tym powiadomieniu i o świadomości treści zobowiązań strony katolickiej. Obydwie strony powinny być pouczone o celach i właściwościach małżeństwa, których nie można wykluczać. Jeśli jedno lub oboje narzeczeni wyraźnie i formalnie je odrzucają, nie można dopuścić do obrzędu.
Po spełnieniu powyższych warunków Kościół katolicki udziela małżeństwu mieszanemu swojego błogosławieństwa.