Czas Wigilii, świąt Bożego Narodzenia, kończącego się roku i początku nowego roku wydobywa z nas to, co najlepsze: stajemy się pogodniejsi, łaskawsi dla wrogów, chcemy pokazać innym i sobie, że jesteśmy dobrymi ludźmi. Nagle przypominamy sobie zapomnianych krewnych, znajomych, dzwonimy, piszemy maile, esemesy – same piękne, dobre słowa.
Dla mnie Wigilia, opłatek, życzenia to jedyna w roku chwila – święta, uroczysta, bardzo osobista. Pamiętam z dzieciństwa Wigilie w domu rodzinnym mojego ojca. Zjeżdżała tam najbliższa rodzina, przywożąc samotnych. Nad całością czuwała babcia, aby wszystko było „jak trzeba”. Zastawione stoły, najpiękniejsze białe obrusy na sianie, koniecznie 12 potraw, wszyscy i wszystko bardzo uroczyste. Najważniejsze życzenia, czasami wypowiadane szeptem, łzami, pragnienia serca, wyznania, przyrzeczenia szczere, prawdziwe, pełne wiary w ich spełnienie. Wszystko oprawione śpiewem kolęd i pastorałek. Wracają twarze, słowa tych, którzy odeszli, a przecież dopiero co byli z nami. Przy wigilijnym stole zawsze była obecna Ojczyzna – najważniejsze wydarzenia z przeżytej historii i bohaterowie. Pamiętam wiersze mówione przez mojego dziadka i ojca, związane z ich życiem, z walkami o niepodległość.
Teraz wiem, że właśnie te rodzinne klimaty – wzniosłe, świąteczne – tamte silne przeżycia prowadzą mnie przez życie, podpowiadają, co wolno, a czego po prostu nie wypada. I właśnie to mojego ojca „nie wypada” jest silniejsze od wszelkich praw, nakazów, zakazów, jest prawdziwym drogowskazem, zakodowanym genetycznie, którego nie sposób zgubić. To dlatego odszukuję przedwojennych Polaków, zapisuję ich obrazem, dźwiękiem, słowem, staram się jak najwięcej tamtej Polski ocalić, zapamiętać, bo wiem, że to ostatni przedwojenni Polacy. Odnajduję ich, słucham, opisuję i coraz bardziej za nimi tęsknię. Miałam szczęście, że 20 lat temu mogłam być w domach legionistów i córek Józefa Piłsudskiego, rozmawiać z rodziną Jana Ignacego Paderewskiego i z osobami pamiętającymi jego pobyty w Polsce. Szczególnie zapamiętałam klimat domów, spotkania z Polakami rodem ze Lwowa, Wilna, Grodna i innych prastarych ziem polskich. Dziękuję Bogu i jednocześnie mam nadzieję, że tych darów nie zmarnowałam: zostały filmy dokumentalne, coraz bardziej odkrywane, tłumaczone i cicho wędrujące po domach polskich. W tych filmach są też wspomnienia polskich Wigilii, czasu radości po 1920 r., potem walki i kolejnych dwóch okupacji. Wystarczyłoby pozbierać tylko tamte polskie Wigilie, by znać prawdę o losach Polaków i dziejach naszej Ojczyzny.